„TRZY X PAPUSZA”

Grudniowe spotkanie poświęciłyśmy Bronisławie Wajs czyli Papuszy. Po cygańsku Papusza znaczy lalka, lecz jej życie nie było bajkowe. W spotkaniu z autorką książki „Papusza”, Angeliką Kuźniak w Zielonej Górze wzięły udział reprezentantki naszego klubu. Materiały do książki autorka czerpała z artykułów i wywiadów prasowych, listów Papuszy, z trudnych rozmów z Cyganami a zwłaszcza z dokumentów Jerzego Ficowskiego, „odkrywcy” Papuszy. Angelika Kuźniak nie zajęła stanowiska w sprawie filmu Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauze „Papusza”, gdyż pisząc książkę nie wiedziała o jego powstawaniu.
Książka „Papusza” to przede wszystkim przypomnienie o pierwszej cygańskiej poetce, jej twórczym rozwoju i literackim dorobku oraz jej życiu prywatnym. Dużo dowiadujemy się o roli Jerzego Ficowskiego i Juliana Tuwima i ich wpływie na jej twórczość. Papusza i jej środowisko, jakże podzielone jeśli chodzi o poetkę. Publikacje jej wierszy i piosenek, rosnąca popularność i zainteresowanie przyczyniły się do wykluczenia jej z cygańskiej społeczności. Posądzona o zdradę kodeksu plemiennego żyła w odosobnieniu i nieakceptowaniu jej przez większość Cyganów, miało to bezpośredni wpływ na jej zdrowie, zwłaszcza psychiczne. Najlepiej oddają to słowa samej Papuszy „…Z taboru byłam, teraz znikąd jestem…” wypowiedziane krótko przed śmiercią. O wykluczeniu jej świadczy również to, że pochowano ją z dala od cygańskich mogił. W wierszach Papuszy dominuje ogromna tęsknota za przyrodą i za filozofią życia cygańskiego.
Film „Papusza” Joanny Kos - Krauze i Krzysztofa Krauze w czarno-białej konwencji przedstawia hermetyczny świat Cyganów, ich  codzienność, dramatyczny dla nich jako nacji czas II wojny światowej , zarówno holocaust jak i pogromy na Ukrainie. Powojenne losy, przymusowe osadnictwo – koniec z taborami i koczowniczym trybem życia, próby asymilacji z polskim społeczeństwem. Film oddaje hołd Papuszy i romskiej kulturze bez „kolorowego” obrazu Cyganów.
Te trzy „spotkania” z Papuszą pozwoliły  nam „gadźiom”  choć trochę poznać ten wciąż mało znany cygański świat.

Ewa Dąbek – DKK Gubin