Instytut Książki oraz Telewizja Polska S.A. i Polskie Radio SA, fundatorzy Nagrody Mediów Publicznych COGITO w dziedzinie literatury pięknej, ogłaszają konkurs dla członków Dyskusyjnych Klubów Książki na najlepszą recenzję książki nominowanej do II edycji Nagrody Mediów Publicznych COGITO w dziedzinie literatury pięknej.

Ocenie jury podlegają recenzje jednej z 25 książek nominowanych w drugiej edycji do Nagrody Mediów Publicznych COGITO w dziedzinie literatury pięknej, których lista została opublikowana na stronie internetowej www.nagrody-mediow-publicznych.pl. Trzech laureatów konkursu na recenzję dla członków Dyskusyjnych Klubów Książki wyłoni jury Nagrody Mediów Publicznych COGITO w składzie: Julia Hartwig (przewodnicząca), Jerzy Jarzębski, Adam Pomorski, Iwona Smolka, Piotr Wojciechowski. Jury może wskazać kolejność laureatów.
Nagrodą w konkursie jest dwuosobowe zaproszenie na uroczystą galę wręczenia Nagród Mediów Publicznych, która odbędzie się 14 września o godz. 20 w Studiu Koncertowym im. W. Lutosławskiego w Warszawie przy ul. Woronicza 17.
Konkurs trwa od dnia ogłoszenia do 16 sierpnia 2009 r. do godziny 24.00. Recenzje należy nadsyłać do dnia 16 sierpnia 2009 r. do godziny 24.00 pod adresem: j.hak@wimbp.zgora.pl

1. Andrzej Bart za książkę Fabryka muchołapek; Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
2. Kazimierz Brakoniecki za książkę Historie bliskoznaczne; Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa.
3. Wojciech Chmielewski za książkę Brzytwa; S.W. Czytelnik, Warszawa.
4. Stefan Chwin za książkę Dziennik dla dorosłych; Wydawnictwo Tytuł, Gdańsk.
5. Krzysztof Czyżewski za książkę Linia powrotu; Wydawnictwo Pogranicze, Sejny.
6. Jacek Dehnel za książkę Balzakiana; Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
7. Andrzej Dobosz za książkę Ogrody i śmietniki; Biblioteka „WIĘZI”, Warszawa.
8. Jacek Gutorow za książkę Inne tempo; Biuro Literackie, Wrocław.
9. Paweł Huelle za książkę Opowieści chłodnego morza; SIW ZNAK, Kraków.
10. Inga Iwasiów za książkę Bambino; Świat Książki, Warszawa.
11. Ignacy Karpowicz za książkę Gesty; Wydawnictwo Literackie, Kraków.
12. Janina Katz za książkę Pisane po polsku, Wydawnictwo Austeria.
13. Bożena Keff za książkę Utwór o matce i ojczyźnie; Korporacja Ha!art, Kraków.
14. Aleksander Kościów za książkę Przeproś. Przewodnik gracza; Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa.
15. Jacek Milewski za książkę Dym się rozwiewa; Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
16. Piotr Mitzner za książkę Dom pod świadomością; Dom Wydawniczy tCHu, Warszawa.
17. Monika Mosiewicz za książkę Cosinus salsa; Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.
18. Krystyna Myszkiewicz za książkę i ze Na pstryk i zew; Biblioteka Galerii Literackiej MBWA Olkusz.
19. Feliks Netz za książkę Ćwiczenia z wygnania; Instytut Mikołowski, Mikołów.
20. Tadeusz Olszański za książkę Kresy kresów. Stanisławów; Wydawnictwo ISKRY, Warszawa.
21. Jacek Podsiadło za książę Życie, a zwłaszcza śmierć Angeliki de Sancé; SIW ZNAK, Kraków.
22. Jarosław Marek Rymkiewicz za książkę Kinderszenen; Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
23. Marian Sworzeń za książkę Melancholia w Faustheim. Powieść o rewolucji w Monachium; Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
24. Krzysztof Varga za książkę Gulasz z Turula; Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
25. Jacek Woźniakowski za książkę Ze wspomnień szczęściarza; SIW ZNAK, Kraków

Więcej o Nagrodach Mediów Publicznych: www.nagrody-mediow-publicznych.pl

Instytut Książki uprzejmie informuje, że w związku z decyzją Zarządów Polskiego Radia S.A. i Telewizji Polskiej S.A. o nieprzyznawaniu głównych nagród w II edycji Nagród Mediów Publicznych i odwołaniem gali przyznania nagród, konkurs na recenzję dla członków Dyskusyjnych Klubów Książki ulega zmianom:

§ 2, pkt. 4 Regulaminu konkursu: Prace na konkurs należy nadsyłać do dnia 31 sierpnia 2009 r. do godz. 24.00.
§4, pkt. 2 Regulaminu konkursu: Laureaci najpóźniej do dnia 14 września 2009 r. zostaną poinformowani przez Instytut Książki o wynikach konkursu drogą e-mailową na podany do korespondencji adres mailowy.
§4, pkt. 2 Regulaminu konkursu: Nagrodą w konkursie jest prezentacja laureatów konkursu w programie Informacje TVP Kultura oraz komplet 7 książek nominowanych do II etapu Nagrody COGITO z autografami autorów.

Nietrudno zauważyć, że przeważająca część obecnie powstających polskich powieści należy do jednego z dwóch chyba równie popularnych gatunków literackich – powieść fantastyczna i obyczajowa, przy czym ta pierwsza najczęściej utrzymana jest w klimacie brutalnego i wulgarnego fantasy, druga zaś wpisuje się w schemat utworu pretendującego do rangi prozy psychologiczno-społecznej, którego fabuła koncentruje się wokół takich motywów, jak: poszukiwanie własnej drogi i tożsamości, osamotnienie człowieka na pustyni ludzkości, cierpienie duchowe i rozbicie wewnętrzne jednostki. Wielka liczba tych nużących już swą sztampowością pozycji literackich koncentruje się wokół problemów polskiej codzienności bądź przeciwnie – ucieka od niej w świat nie mniej problematycznej wyobraźni. Na ich tle szczególnie mocno zaskakuje i cieszy twórczość Aleksandra Kościów, który w roku 2006 zadebiutował powieścią Świat nura, dwa lata później zaś wydał kolejną książkę – Przeproś. Przewodnik gracza. Utwór ten zdaje się łączyć dwie wspomniane powyżej odmiany współczesnej prozy polskiej. Jak się okazuje, jest to połączenie kapitalne, bo oryginalne i niezwykłe, zadziwiające głębią przemyśleń, uniwersalizmem spostrzeżeń, niepokojące onirycznymi wizjami, a zarazem i realnością poruszanej problematyki.
Najnowsza powieść Aleksandra Kościów jest zaproszeniem do udziału w swoistej grze, którą życie dyktuje bohaterom utworu. Akcja rozgrywa się w Warszawie i jej okolicach, miejsca te są jednak postrzegane przez pryzmat emocji uczestników niezwykłej rozgrywki, do których należą: Marta poszukująca zaginionego synka, podkochujący się w niej Błażej, który od ośmiu lat pielęgnuje w sobie zaprzepaszczoną miłość do Ewy, Fix – sfiksowana nastolatka przekonana, iż jest bohaterką gry komputerowej, Zwarty – zawsze gotów do pomocy hobbysta oraz trzech dziwnych włóczęgów zajmujących się głównie podpalaniem wkładek do butów, recytowaniem podręcznika botaniki i popychaniem akcji do przodu. Nie bez znaczenia są również perypetie ojca zaginionego chłopca, splatające się z losami wykreowanej przezeń postaci. To właśnie ścisłe sprzężenie wytworów ludz-kiej fantazji z problemami realnej egzystencji stanowi, według mnie, o niezwykłości świata przedstawionego w powieści, a także daje autorowi możliwość interesującego ujępcia psychiki bohaterów.
Każdy z nas jest zamkniętym światem, funkcjonującym na własnych prawach, w którym uprzywilejowane miejsce zajmują określone fikcje i obsesje. Dla jednych będzie to konieczność odnalezienia syna, dla innych – miłość, gwiazdy i wspinaczka wysokogórska, dla mnie – literatura, dla Ciebie – może coś jeszcze innego. Mimo iż wszyscy egzystujemy w swych rzeczywistościach wewnętrznych, Kościów poucza, że mijani przez nas ludzie „to nie są jałowe asteroidy, które wirując bez sensu wokół własnej osi, przelatują ze świstem, żeby zniknąć zaraz w nieosiągalnej i niezobowiązującej przestrzeni” (s. 302). Postrzegany w tej perspektywie utwór zyskuje cechy powieści socjologicznej, traktującej o zasadach współżycia w społeczeństwie. Na ten aspekt odczytania książki wskazuje choćby sam jej tytuł (Przeproś), podtytuł natomiast nawiązuje do koncepcji życia jako gry, w myśl której (jak już wspomniano) każdy tworzy sobie wewnętrzną, alternatywną rzeczywistość, w której egzystuje. Zagrożenie pojawia się, gdy przesłania mu ona drugą osobę.
Kościów zdaje się stawiać każdego ze swych bohaterów w nietypowej sytuacji kafkowskiej, którą – paradoksalnie – każdy reżyseruje sobie sam. Z jednej strony żadna z po-staci nie jest pozbawiona wolnej woli, i, co za tym idzie, możliwości wyboru, z drugiej zaś – bierze udział w niezwykłej, niepojętej grze, która wydaje się być równie nielogiczna i absurdalna, jak istnienie człowieka w świecie oraz funkcjonowanie jego psychiki. Bo czyż refleksje nad tym, jak wygląda mgławica Czarnego Konia obserwowana z drugiej strony, są bardziej „życiowe” od dojmującego strachu przed złem ucieleśnionym w osobie człowieka-sępa?
Przeproś. Przewodnik gracza to nietypowa powieść psychologiczna, pouczająca, iż nie wszystko w życiu można logicznie wytłumaczyć, pewne kwestie nigdy nie zostaną wyjaśnione, a „sens to dosyć względne pojęcie” (s. 435). Kościów w sposób mistrzowski zgłębia tajniki ludzkiej umysłowości i emocjonalności, jednak, w odróżnieniu od autorów większości książek o tematyce psychologicznej, nie czyni z analizy psychiki jedynej dominanty kompozycyjnej powieści. Towarzyszy jej wartka akcja sensacyjno-kryminalna z elementami romansowymi. Historia niecodziennej akcji poszukiwawczej porywa do tego stopnia, że w momentach najwyższego napięcia korektor najwyraźniej zapominał o swych obowiązkach. Poza tymi fragmentami wydanie pod względem edytorskim pozbawione jest usterek. Format i waga książki (mimo jej znacznej objętości) sprzyjają czytaniu w pociągu czy przy śniadaniu. Również okładka nie pozostawia wiele do życzenia. Na pierwszy rzut oka niewyszukana, w wyniku zestawienia z treścią powieści zyskuje na znaczeniu i staje się swoistym komunikatem nie przekazującym ani za mało, ani zbyt dużo informacji.
Zasada złotego środka zdaje się zresztą przyświecać również narracji autora. Zapewne niejednego czytelnika zirytują liczne w utworze niedopowiedzenia i urywanie wątków. Owszem, takie zabiegi pozostawiają niedosyt, ale sądzę, iż dowodzą oryginalności przekazu, a także świadczą o szacunku autora dla fantazji i inteligencji odbiorcy, który dalszy przebieg pewnych wydarzeń może dopowiedzieć sobie sam, jednocześnie zaś zdaje sobie sprawę, że dla innych wątków fabularnych żadne zakończenie nie istnieje. Co więcej, metoda niedopowiedzeń oraz znaczne nasycenie tekstu metaforami czynią zeń przekaz subtelny, delikatny, pozbawiony wulgarności i rozpasanej erotyki, cechujący się wrażliwością na szczegóły egzystencji w świecie i pośród ludzi, które to drobiazgi w ogromnym stopniu wpływają na postrzeganie przez nas rzeczywistości. Bohaterowie powieści zauważają drgania kącików ust swoich rozmówców, ruch ich nozdrzy, stopień zaczerwienienia oczu, duże znaczenie mają dla nich gesty, rodzaj stroju czy posiłku wraz z towarzyszącą mu ścieżką muzyczną, a także pozornie pozbawione sensu przedmioty (takie jak gumowy potworek-zabawka czy pudełko świeczek), które w każdej chwili mogą stać się ważnymi artefaktami w grze o życie ludzkie. Taka szczegółowość wraz z dokładnym i nieustannie powracającym w toku opowiadania motywem wspomnień Błażeja o dawnej miłości bywają niekiedy nużące, warto jednak zauważyć, że sposób narracji odpowiada percepcji człowieka jako istoty nadającej znaczenia elementom otaczającej rzeczywistości oraz jego pamięci, która zazwyczaj nie podlega żadnej kontroli. Jedyne chyba, co można zarzucić kreacji psychologicznej bohaterów, to dziwne, niczym nieuzasadnione zmiany postaw wobec wydarzeń i innych postaci. Bo czyż logiczne jest zachowanie Błażeja, który początkowo troszczy się o los obcej dziewczynki, broni ją przed atakami Marty i zdaje się szanować jej sposób odczuwania świata (nawet, jeśli uważa Fix za wariatkę), później zaś nagle zaczyna z niej kpić i obrażony odmawia współpracy, ostatecznie jednak zaczyna wierzyć w jej nieprawdopodobną wersję zdarzeń, ale w chwili największego napięcia nie kwapi się do pomocy i sprawia wrażenie niezbyt przejętego nieszczęśliwym losem trzynastolatki. Zmiany postaw Błażeja wobec Fix nie wydają się być sensowne, ale czy ludzkie uczucia cechuje jakakolwiek logika?
Kościów, przyjmując na siebie rolę mistrza gry kierującego losami swych bohaterów i dyktującego im prawidła rozgrywki, której są uczestnikami, balansuje na krawędzi prawdy i zmyślenia, snu i jawy. Rzeczywiście, jak zauważył Piotr Kofta, którego komentarz przytoczono na tylnej stronie okładki książki, autor powieści przypomina w tym Murakamiego. Postrzeganie przez Aleksandra Kościów rzeczywistości przez pryzmat symbolu przywodzi również na myśl mistrzów realizmu magicznego – Gabriela Garcię Marqueza czy, w obrębie literatury polskiej, Olgę Tokarczuk. Jednocześnie piękny styl nasycony metaforami, które bynajmniej nie utrudniają odbioru, lecz pozwalają zagłębić się w klimat opowieści oraz w odczucia bohaterów, to czynniki sprawiające, że Kościów jest twórcą wyjątkowym we współczesnej literaturze, wymagającym od czytelnika fantazji i elokwencji. Stanowią one „parametry postaci” niezbędne w procesie pojmowania prawideł niezwykłej gry, stawiającej przed uczestnikiem cel w charakterze szczęścia i miłości drugiej osoby. Gry niebezpiecznej, nielogicznej i nieprzewidywalnej jak samo życie. Gry, w której udział bierze każdy z nas.